TEMA Vakfı GörüÅŸü (Zeytin Alanları)

Sanayinin GeliÅŸtirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve

Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeÄŸiÅŸiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gelen yeni bir kanun tasarısı ile 24 adet kanunda ve 2 adet kanun

hükmünde kararnamede deÄŸiÅŸiklik yapılması öngörülmektedir. 3573 sayılı ZeytinciliÄŸin Islahı ve

Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun, 4342 sayılı Mera Kanunu ve 3621 sayılı Kıyı

Kanunu’nda yapılacak deÄŸiÅŸikliklerin, baÅŸta gıda güvenliÄŸimiz olmak üzere, çevre ve insan saÄŸlığı,

doÄŸal hayat ve tarımsal üretimi ciddi derecede tehdit etmesinden endiÅŸe duymaktayız.

 

 

Zeytinlikler, meralar ve kıyılar tehdit altında

 

1) Zeytinlik sahanın tasarıdaki tanımına göre; bir dekar alanda 15 aÄŸaçtan daha az aÄŸacın

bulunduÄŸu sahalar, zeytinlik sahası dışında tutularak, Kanun’un zeytinlik alanlar için öngördüÄŸü

korumacılıktan mahrum bırakılmaktadır.

Ziraat Mühendisleri Odası’nın (ZMO) açıklamasında da deÄŸinildiÄŸi üzere, ülkemizde geleneksel

olarak daha önce kurulmuÅŸ zeytinliklerde bir dekar alandaki aÄŸaç sayısı 10-12 arasında

deÄŸiÅŸmektedir. Tasarı ile zeytinlik saha için 15 aÄŸaç sınırı getirilmesi kadimden beri zeytinlik olan,

yaÅŸlı aÄŸaçların bulunduÄŸu sahalarda önemli sorunlara ve telafi edilemez tahribatlara yol açacaktır.

Tasarı, zeytinlik sahalarda her çeÅŸit hayvan otlatılmasını yasaklarken, zeytin alanlarının yok

edilmesine izin verilmesi çeliÅŸki oluÅŸturmaktadır. Tasarıda “Yatırımları yapanların bu faaliyetlerini

izin amacına uygun, çevre ve zeytinlik sahalarına zarar vermeyecek ÅŸekilde yürütmekle yükümlü

olduÄŸu” belirtilse de bu durum uygulamalarda çok farklı sonuçlanacaktır. Çünkü herhangi bir

zeytinlik sahaya tesis yapılırken aÄŸaçların korunması mümkün olmayacaktır.

 

 

2) Tasarıda yer alan en sorunlu düzenlemelerin, 3573 sayılı Kanun'un 20. maddesinde yapılan

deÄŸiÅŸikliklerle ilgili olduÄŸu görülmektedir.

i) Tasarıda zeytinyağı fabrikaları ile tarımsal işletmelerin yapımı ve işletilmesinin Gıda, Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığı’nın (GTHB) iznine baÄŸlı olması zorunluluÄŸu devam etmektedir. Ancak

"bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış yatırımlar için zeytinlik sahalarında yatırım yapılmasına

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından izin verilebilir" ifadesi sorunludur. TaslaÄŸa göre

zeytinlikler Bakanlıklarca alınacak kararla kamu yararı güden tüm yatırımlara tahsis edilebilecektir.

Taslağı hazırlayan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sadece tasarıyı kendi ilgi alanına giren

endüstri bölgeleri, teknoloji geliÅŸtirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri ve sanayi siteleri ile

sınırlı da tutmamaktadır. Aksine “Bakanlıkların” denilerek kapsam daha da geniÅŸletilmektedir.

ii) Zeytinlik Sahaları Koruma Kurulu: Tasarıda zeytinlik sahası bulunan her ilde valinin

başkanlığında dokuz kişiden oluşan zeytinlik sahaları koruma kurulu tanımı yer almaktadır.

Kurulun ziraat odaları ve ziraat fakültesi dışındaki üyeleri, Valinin emrinde yer alan çeÅŸitli

Bakanlıkların; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı, Gıda, Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Orman ve Su Ä°ÅŸleri Bakanlığının Ä°l Müdürlükleridir.

Kurulda bunlara ilave olarak Ziraat Fakültesi, Ziraat Odaları ve GTHB AraÅŸtırma Enstitüleri'nden

birer üye yer almaktadır.

ZMO'nun 25.05.2017’de yaptığı açıklamasında dikkat çektiÄŸi gibi tasarıda bu kurulun dokuz kiÅŸiden

oluÅŸacağı belirtilmektedir. Ancak her ilde ziraat fakültesi olmadığından, bu kurula katılan sayısı

yedi, sekiz kiÅŸi de olabilir. Ayrıca taslakta sadece araÅŸtırma enstitüsü ifadesi yer almaktadır.

Ülkemizdeki bazı araÅŸtırma istasyonları doÄŸrudan konuyla ilgili oldukları halde, kurulda yer

alamayacaktır. Kurulda zeytin üreticisi ve onların kuruluÅŸları ile çevre ve ekosistem ile ilgili

gönüllü sivil toplum kuruluÅŸlarının da yer alması, çevrenin korunması ve arazinin kullanımında

“katılımcılık” esaslı temel düzenlemeler içeren 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 3. ve 9.

maddelerinin de gereÄŸidir. Kurulların içinde yer alacak zeytincilikle ve toprakla ilgili çalışan

kurumların bu doğrultuda genişletilmesi gerektiğine inanıyoruz.

iii) Tasarıda, zeytinlik sahaları koruma kurulunun görevleri hakkında da sakıncalı düzenlemeler

yer almaktadır. Bu kurulun yetkisi, yatırım taleplerine iliÅŸkin görüÅŸ bildirmekle

sınırlandırılmaktadır. Görevleri arasında yatırım izinleri verilmesi yer almamaktadır. Tasarıda

yatırım izinlerinin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verileceği, Bakanlığın bu

yetkisini, gerektiÄŸinde valiliklere devredebileceÄŸi öngörülmektedir. Bakanlığın, izin yetkisini

valiliklere devretmesi durumunda, valilikler kendi başlarına izin verebilecektir. Kurulun yatırıma

iliÅŸkin görüÅŸünün baÄŸlayıcılığının bulunmamasının ve valiliklere bırakılacak yetki devrinin sorunlu

olduğuna inanıyoruz.

Yasada, kurula ilişkin bir diğer sakıncalı durum ise kurula zeytinlik sahalarının geliştirilmesi,

korunması, verimli kullanılmasına yönelik, inceleme, deÄŸerlendirme ve izleme yapılması görevi

verilmesidir. Çünkü kurulda yer alan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çevre ve Åžehircilik

Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Orman ve Su Ä°ÅŸleri Bakanlığının Ä°l Müdürlükleri’nin zeytin ile ilgili

hangi yetkinliklerinin bu görevin yerine getirilmesi için öngörüldüÄŸü anlaşılmamaktadır.

Ayrıca tarım ithalatı içinde en yüksek kalemlerden birinin ham yaÄŸ ve yaÄŸlı tohumlar olduÄŸu

bilinmektedir. Zeytin alanlarının daraltılması bu kalemlere ilişkin ithalatın daha da artmasına sebep

olacaktır.

 

 

3) Tasarının öne çıkan bir diÄŸer sakıncalı hususu da meralarla ilgilidir. Tasarının 30. maddesinde,

4342 sayılı Mera Kanunu’nun 14. maddesinde yer alan istisna maddelerine bir ek daha yapılması

mera alanlarının daraltılmasına sebep olacaktır. Eklenen madde ile endüstri bölgeleri, teknoloji

geliÅŸtirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, serbest bölgeler ile yerleÅŸim alanları içerisinde

bulunan sanayi sitelerinin ve münferit sanayi iÅŸletmelerinin yerleÅŸim yeri dışına çıkarılması ve

gerekli arazi ihtiyacının karşılanması için meralar tahsis edilebilecektir.

Yem ithalatı, tarım ithalatında önemli kalemlerden biridir. Bu nedenle mera alanlarının daraltılması

bir çeliÅŸki olarak görülmektedir.

Cumhuriyetin ilk yıllarında 44 milyon hektarla ülke yüzölçümünün yüzde %56’sını oluÅŸturan mera

ve çayır alanları, 2014 yılı verilerine göre 14,6 milyon hektara inerek %19’a gerilemiÅŸtir. Mera

alanlarındaki bu ciddi gerileme, söz konusu tasarı ile çok daha artacaktır.

Ayrıca, tasarının 26. maddesi, 3621 sayılı Kıyı Kanunu’nda da deÄŸiÅŸiklik yaparak, kıyılarda saÄŸlık

tesisleri ve endüstri bölgelerinin yapılmasının önünü açmaktadır. Bu durum ekolojik açıdan hassas

ve değerli kıyı ekosistemlerinin tahrip edilmesine neden olacaktır.

Yukarıda belirttiÄŸimiz sebeplerle, zeytincilik, meralar ve kıyılar baÅŸta olmak üzere, doÄŸal

varlıklarımızla ilgili düzenlemelerin "Sanayinin GeliÅŸtirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla

Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeÄŸiÅŸiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı"ndan

çıkarılması gerekmektedir. Bu doÄŸrultuda, karar vericileri tasarıyı, sürdürülebilir yaÅŸam ilkesi

çerçevesinde gözden geçirmeye davet ediyoruz.

TEMA VAKFI